kennisbank voor pleziervaart
         en scheepvaarthistorie
 
 

Hé, dat wist ik niet...
  Vaartips.nl (1998) is niet geschikt voor smartphones van 10 jaar later.

Tips en wetenswaardigheden
Gebruik Ctrl-F (Find) voor een zoek op deze pagina.

  A     B     C     D     E     F     G     H     I     J     K     L     M     N     O     P     Q     R     S     T     U     V     W     X     Y     Z  

T

Taan
Taan was een bruingeel of -rood aftreksel van gemalen eikenschors (run of eek) en voldeed uitstekend als conserveringsmiddel voor zeilen en visnetten. De taankleur werd taneet genoemd. Het tanen gebeurde in een taanhuis of gewoon buiten en vooral op zaterdag wanneer de vloot binnen lag. 's Morgens werd het water in de koperen ketels aan de kook gebracht met een turf- en houtvuur. Hieraan werd fijngehakt eikenschors van de eekmolen toegevoegd, waarop het in de bast aanwezige schimmelwerende looizuur oploste. Na enige tijd werd de pulp uit het water verwijderd en de zeilen en netten ondergedompeld om drie uur gekookt te worden. In de grotere ketels konden fuiken met hoepel en al gekookt worden. Drijfnetten werden daarna met lijnolie behandeld. Grote zeilen werden ook wel op de grond getaand met een borstel. Dit was minder effectief. In Vlaardingen en natuurlijk ook elders had men naast taanderijen de wantdrogerijen waar de getaande netten op staken te drogen werden gelegd. Later in de 19e eeuw kwam een ander middel op de markt: cachou. Men gebruikte toen een mengsel van eikenschors, cachou en taancarbolineum. [mh]
Taats Taats is de benaming voor een pen (taats) of bus (taatspot) op de onderzijde van het schroefraam (hak) waarop de roerkoning rust. Dezelfde benaming wordt gebruikt voor de scharnierpennen en -bussen, waarmee een sluisdeur met de stijl (har) in de deurkas is opgehangen, het gedeelte dat wel kakstoel wordt genoemd. Bij een traditioneel vloeistofkompas waarbij de naald op een spitse pen rust noemt men die verbinding taatslager. Voor alle duidelijkheid: geen taat-slager, maar taats- lager :-). Verder wordt taats of teers gebruikt als benaming voor een marlpriem en een spijker met een grote bolle kop. Axiale lagers (druklagers) worden ook taatsen of taatslagers genoemd.
Reusachtige bronzen scharnierpennen. De bolle kop van de taatsnagel draaide in de holte van een eveneens bronzen taats- of zijlkom (zijlpot) in de deurkas van een sluis. Bron Harry Perton.
Tabernakel Tabernakel is de naam waaronder het draagbare heiligdom van de joden tijdens de tocht door de woestijn bekend is geworden, maar wordt ook gebruikt voor een bergplaats in het ruim van een binnenschip, ook wel herft of herf. Het is een ondiepe ruimte direct onder het luik waar meertrossen en andere uitrusting opgeslagen wordt. Bij oude binnenschepen was er een grote herft ter hoogte van de mast en twee kleinere bij het voorste- en achterste luik. Op moderne schepen wordt de cilindrische mastvoet ook wel tabernakel genoemd. Op vroegere zeegaande zeilschepen was het echter de benaming voor de plaats van de commandant.
Tagrijn Tagrijn is een in onbruik geraakt woord. Een tagrijn was een handelaar in nieuwe en gebruikte scheepsbenodigdheden. Onze watersportwinkelier is dus een tagrijn. De tagrijn was meestal een zeilmaker die tevens het tanen van de zeilen kon verzorgen. Zowel het vervaardigen als tanen was vakwerk. Schippers waren dan ook vaste klant bij zo'n vakman, want zeilen die te krap of te ruim waren gesneden, dus niet de juiste bolling en minder windvang kregen waren uit den boze. Ook vlekkerig tanen, of een zeil dat aan de ene kant donkerder was dan de andere, kon de tagrijn klanten kosten.
Verwant: slijter.
Takel Een takel is een samenstel van blokken (katrollen). Vanaf de vaart op Indie, de VOC-tijd dus, kwam het woord talie in zwang naar het Maleise tali voor touw.
Zie aldaar.
Takelaar Takelaars zijn touwslagers. Ondanks nieuwe materialen en productieprocessen bestaat dit oude beroep nog steeds. Tot laat in de 19e eeuw werd het eentonige werk vooral in kinderarbeid gedaan. Misschien wel de beroemdste takelaar uit onze geschiedenis is zeeheld Magheyl (de) Ruyter van Vlissingh, die ooit als kind zijn loopbaan begon bij de lijnbaan van een touwslagerij (baanderij) als lijndraaier. Takelaar was tevens de benaming voor een (meestal) oud-zeeman, die zich verhuurde om schepen op- en af te tuigen. Ook wel tuiger of scheepstuiger genoemd.
Verwant: tros , bindsel of takeling , kardeel, splits en eigenschappen van touw.

Tolhout van de lijntrekker
De man aan het wiel was een lijndraaier Zijn werk was het stijf ineen draaien van de kardelen. Dat heette opharden. De man die de kardelen met een tolhout leidt was een lijntrekker. Was ook de naam voor een scheepsjager.


  Kopergravure van een touwslagerij (corderie) met gereedschappen en soorten touwslag in drie fasen van bewerking uit de Franse "Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers" van D. Diderot en J.B. d'Alembert.

Takeling
Om het rafelen van een lijn of tros tegen te gaan, kunnen we een bindsel, woeling of takeling aanbrengen. Ook wel "bezetten" of "bekleden" genoemd. Vroeger was dat een pop. Gewoon een stuk zeildoek. Maar meestal wordt speciaal bindselgaren (schiemansgaren, takelgaren of bezetgaren) gebruikt. Oorspronkelijk is schiemansgaren linksgeslagen tweedraads hennep of sisaltouw en takelgaren of stiklijn linksgeslagen driedraads hennep vergelijkbaar met paktouw. De ongeteerde versie heette "marlijn" of "huizing" (Oudnederlands "marling", niet te verwarren met de marllijn waarmee het zeil aan een rondhout wordt geslagen), de geteerde heette "lording" en bestond voor breeuw- en pakkingwerk ook als 4-, 5- of 6-draads, maar was dan meestal van jute of manilla. Winschootens Seeman schreef zelfs over lording: "een touw hebbende de dikte van en duim, daar meede Kaabels en andere touwen versorgt werden voor het inwaateren: en is der halven seer swaar geteerd". Inmiddels worden de woorden marlijn en marllijn voor schiemansgaren, takelgaren en rijgtouw door elkaar gebruikt, waarbij de "dubbel L" versie het meest voorkomt. Verder is de Maritieme Encyclopedie uit 1972 in tegenspraak met Winschootens Seeman uit 1681. Volgens de redactie is marlijn juist wel geteerd en lording niet.

betakelingsklosje met takelgaren

het aanbrengen van een takeling
Leg het eind van het takelgaren op de tamp (het touweind) met de einden van garen en touw in dezelfde richting. Maak nu met het takelgaren een aantal stijf aangetrokken slagen, de voorslagen, om tamp en vastgehouden takelgareneind heen. Beëindig dat met een ruime bocht, zoals op het eerste plaatje. Maak nu met deze lus de verdere slagen, de achterslagen, welke tevens over het eigen bochteind komen te liggen en trek deze ook stijf aan, zoals op het tweede plaatje. Trek daarna het eind waarmee de bocht is gemaakt (komt dus te voorschijn tussen voor- en achterslagen) stevig door en snijd beide uiteinden zo kort mogelijk af. De aldus onstane takeling (derde plaatje) hoeft niet langer te zijn dan de diameter van de lijn of tros. Bij moderne kunststofvezels is een bindsel of takeling niet meer nodig, want je kunt de tamp gewoon dichtsmelten. Het wordt echter nog wel voor de sier toegepast. Een andere fraaie afwerking, maar dan zonder bindsel, is de Spaanse takeling. Kijk ook bij splitsen en trenzen. Verwant: woeling.
Talhout Talhout is een verzamelnaam voor mot, houtsnippers en/of zaagsel (zonder bast) om vis te roken. Het echte "talhout" is eikenmot. Sommige publicaties spreken over berken- of beukenmot. De lekkerste wilde paling, in de wandeling: IJsselmeerpaling, wordt overigens handgerookt op mot van gewoon schoon vurenhout. Andere houtsoorten geven teveel bijsmaak en computergestuurde rookkasten, waar de kweekpaling eerst door een rooksmaakbadje gaat, zijn al helemaal uit den boze.
Talie
Talie is een ander woord voor takel; een samenstel van blokken (katrollen) waar een lijn (loper) doorheen is geschoren, dat dient om een grotere kracht te kunnen uitoefenen dan de kracht waarmee aan het halende part van een enkel blok wordt getrokken. Anders gezegd, hoe meer blokken en schijven, hoe minder kracht nodig is. Bij twee touwlengtes (twee blokken) is slechts de helft van de kracht nodig, bij drie touwlengtes een derde enz. De loper zelf wordt overigens ook wel talie genoemd ("tali" is Maleisch voor touw). Het woord wordt ook in samenstelling gebruikt. Een grondtalie is b.v. een talie om het roer vast te zetten. Met een geitalie wordt zeil ingenomen. Een talieman was een lader/losser van b.v. beurtschepen die hijsmiddelen gebruikte. Sjorringen met blokken om iets goed strak vast te zetten heten ook talie. Het (na de rek) zo strak mogelijk aanhalen van een sjorring wordt strietsen of invallen genoemd. Elke toepassing had zijn eigen naam. Zie b.v. de afbeelding van een tweepootsbok op mosterdpotten en de petjes patjes of potjes bij een volgetuigde klipper. Zie ook jijn.
 

Geien / Strietsen / Invallen.

Twee matrozen (middenrevers) trekken met kracht in verticale richting aan de loper van een talie of een val om die zo strak mogelijk te zetten. Een derde haalt horizontaal het end aan.
Pentekening van G.Grant (1875-1962)

Tall Ships Tall Ships zijn de grote zeilschepen die we kennen van Sail Amsterdam en Delfsail. Het is een moderne benaming voor windjammers die voor het eerst werd gebruikt bij de Tall Ships' Race die in 1956 met grote opleidingsschepen werd gehouden. De race was zo'n succes dat hij jaarlijks wordt herhaald. Helaas is de benaming een lachertje geworden. Men vond het commercieel aantrekkelijk een klasse indeling te maken, waarbij zelfs scheepjes vanaf waterlijnlengte 9,14 meter (30 voet) mogen meedoen en zich dus "Tall Ship" kunnen noemen. Nou ja, "tall" betekent ook blufferig of opsnijerig.  :-)
Talreep
Een touwsjorring voor het strakzetten van stagen e.d. De stagen liepen uit in jufferblokken. Dat waren ronde blokken doorboord met drie gaten waardoor de talreep werd geschoren. De sjorring werd ook wel schenkel of schinkel genoemd, maar dat is eigenlijk de benaming voor de touwsplits aan de uiteinden van de ra's waar de brassen aan vast zijn gemaakt. In de 19e eeuw ging men voor het aanzetten van wanten en stagen over op een wantspanner met tanden, de z.g.n. wantheugel, de voorloper van de huidige kabelspanner. Verwant: part.

Stijf zetten van het want met een wantheugel. Met de hefboom en talie wordt de sluiting (onderaan) in een van de tanden op spanning gezet.
Taluritklem
Een taluritklem, taluritmof, of persklem is een metalen manchet die om een staalkabel wordt geperst tot een terminal. Het maken van een oogsplits in staaldraad is bijna onbegonnen werk. In plaats daarvan wordt de kabel door een ovalen persklem gestoken, rond de peerkous genomen en door de persklem teruggestoken. Tussen twee passende halfronde klemmen wordt de manchet in een hydraulisch persje of voor kleine maten met een speciale tang tot een ronde vorm gedrukt. Het materiaal van de manchet, vaak lood, vormt dan zo'n compacte massa met de draden van de kabel, dat deze niet meer uit de klem kan glijden. Talurit is een merknaam die het tot soortnaam heeft geschopt (denk b.v. ook aan Bahco).
Tamezaan Tamezaantje of damezaantje. Het woord tamezaan is bij de on-line Van Dale niet te vinden. Wonderlijk, want de zeevarende Nederlanders kennen het sinds eeuwen. Het is waarschijnlijk een verbastering van het Engelse demy-ohn, of nog waarschijnlijker van het Franse Dame Jeanne, in beide gevallen een, welgebruikt en welbemand kruikje. Het tamezaantje kwam als mandfles voor in de gedaante van 2, 4, 5, 8, 10, 15 of 16 liters, zelden daarboven, omdat het dan te zwaar dragen was. De even maten waren meest Spaans, die van 6, 9, 10, 15 liters meest Portugees of Grieks. Boven de 8 liter noemde men het tamezaantje meestal kapiteinstamezaan. Het nut van de tamezaan lag voornamelijk in het feit dat het invoerrecht van drank per liter "los" (vullewijn) veel voordeliger was dan per fles.
Bron: Woestijnen van water.

Uit 2005 het volgende commentaar van Ferry in het zeemansforum Kombuispraat:
Behalve het al genoemde 'nut' werd er door ons indertijd jenever mee het land ingesmokkeld. We kochten in Spanje tamezanen met hele goedkope landwijn. Echt niet te drinken. Er werd dan een condoom in de hals van de half volle fles gehangen waarin voorzichtig drie flessen Blankenheim Nolet werd gegoten. Sommige durfals gingen nog verder. Vervolgens werd de fles afgetopt met wijn en een knoop in het condoom gelegd. De tamezaan werd tijdens het vervoer naar huis wel met veel égards behandeld...... Totdat de douane op het K-terrein in Pernis het kunstje door hadden. Er gingen teveel tamezaantjes de wal op! Er werd daarna standaard met een ijzeren pen in de flessen geprikt. Sommigen beweerden echter dat het de smaak van de wijn zeer ten goede kwam.

Tanken Zie het overzicht Brandstof aan of bij de waterkant per plaats in Nederland.
Teak Teak is tropisch hardhout. Naar gelang van het gebied van herkomst spreekt men van Birmateak, Siamteak, Laosteak en Javateak [djati]. (Afroteak en Borneoteak, ook wel bankirai, zijn geen teaksoorten). Vanwege de hoge duurzaamheid en het weinig onderhevig zijn aan trekken en werken staat teakhout bekend als een van de beste houtsoorten ter wereld. Vers gekapt kernhout is groenachtig geelbruin; bij blootstelling aan licht verdwijnt de groenachtige kleur en wordt het hout goudbruin. In één partij teakhout kunnen grote kleurverschillen voorkomen: van lichtgoudbruin tot donkerbruin, al of niet met donkere aderen, strepen of vlekken. De nerf van het hout is vrij grof; de draad is meestal recht, maar kan ook golvend en onregelmatig zijn. Het hout bevat olieachtige stoffen, waardoor het enigszins vettig aanvoelt. De geur is typisch leerachtig. Het beste hout is afkomstig van de oudste en langzaam groeiende bomen, die dankzij duurzaam beheer vooral in Birma voorkomen. Nadat de Engelsen daar vertrokken en vanaf 1962 een junta de dienst uitmaakt is echter op grote schaal illegale houtkap onstaan. Daar dit bovendien gepaard gaat aan corruptie, schending van mensenrechten en slechte arbeidsomstandigheden, gaan er mede uit ecologische overwegingen stemmen op om Birmateak op Europeesch niveau te weren.

Doordat teak in hoge mate bestand is tegen aantasting door chemicaliën behoeft het niet geconserveerd te worden, maar wordt op den duur wel grijs van kleur. Grijze teakdekken duiden dus niet op slecht onderhoud! Teakhouten luiken en deuren zal men over het algemeen toch willen lakken om de goudbruine kleur te behouden. Het te behandelen oppervlak dient zorgvuldig ontvet te worden met b.v. thinner en daarna zo snel mogelijk in de lak te worden gezet. De vakman spreekt over zeven lagen. Een andere mogelijkheid is het gebruik van hardhoutolie dat gemakkelijker aan te brengen is, maar jaarlijks aandacht vergt. Toch is voorzichtigheid geboden. Beschermende oliën dringen weliswaar diep in het hout door, maar onder invloed van warmte en vocht ontstaan nadelige effecten doordat zich een kleverige laag vormt aan de binnenkant van de naad. Deze kleverige laag kan vervolgens een breuk veroorzaken aan de zijkanten van de naad waardoor water kan binnendringen. Bron: o.a. De teakdekspecialist.
Andere houtsoorten. Zie ook onderhoud teakdek.

Teelt Teelt is de oude, maar nog steeds gebruikte benaming voor het visseizoen. Ook gebruikt voor elke "trek" afzonderlijk.
Teer vervangende middelen Zoals iedereen wel weet, is teer een uitstekend conserveringsmiddel voor het onderwaterschip. Alleen jammer dat het goedje nogal vervelende dingen doet in het milieu. PAK's (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) zijn de boosdoener. Dat polycyclisch houdt in dat ze in de natuur niet afbreken. Ze blijven op de bodem van de rivier liggen en vormen zo een voortdurende bedreiging van het watermilieu. In steenkolenteer is bezo(a)preen zo'n aromatische vervuiler, die bovendien kankerverwekkend is. Datzelfde geldt voor phenol, dat ook in teer zit. De teer slijt van het schip af en komt zo als partikels in het water terecht. Er zijn nog steeds geen goede alternatieven, althans niet met dezelfde eigenschappen van het aloude teer. Zie onderhoud.
Tegenbrassen Tegenbrassen is zodanig brassen dat de wind van voren in de zeilen valt en het schip geen vaart meer maakt, ook wel "bak zetten". Verwant: bakzeil halen.

De zeilen van een brik worden bak gezet om een sloep te water te laten
Tekens In het BPR wordt gesproken van tekens. Daarmee worden dag- en nachtmerken bedoeld. Dagmerken komen voor als borden, tonnen, kegels, bollen, ruiten en vlaggen. Nachtmerken als lichten, wit of gekleurd, flikkerend, schitterend of vast.
Zie navigatieverlichting en/of geluidsseinen en/of sluis- en bruglichten en/of betonning.
De belangrijkste "verkeersborden" voor de pleziervaarder vind je hieronder. Het zijn gebods- en verbodsborden, resp in blauw of rood. Het zijn dezelfde die in de brochure "Watersport in Fryslân" genoemd worden. Kijk verder in bijlage 7 verkeerstekens van het BPR.
 
Spreekt voor zich Kleine schepen toegestaan
Verboden voor zeilschepen (daadwerkelijk zeilend). In-, uit- of doorvaren verboden
Aanleggen toegestaan
(Alleen Fryslân, Marrekrite)
Verplicht vóór het bord stil te houden onder bepaalde omstandigheden
Verplicht varen aan stuurboordwal Verplicht bijzonder op te letten
Marifoonkanaal voor nautische informatie op dit vaarwater Beperkte doorvaarthoogte in meters
Drinkwater voor schepen Verboden tot ankeren en meren

Toch kan onbedoeld verwarring ontstaan. Als voorbeeld de bijkomende tekens uit BPR bijlage 7 Verkeerstekens. Rijkswaterstaat mag verbodstekens aanvullen of verduidelijken met bijkomende tekens (bijlage 7F) zoals een aanvullende aanduiding (bijlage 7F3) of een categorie aanduiding (bijlage 7F4). In de praktijk is dat een onderbord. Of dat bij onderstaand verbodsbord helpt is de vraag. Er wordt bedoeld dat het doorvaarverbod alleen geldt voor grote schepen. Maar door het combineren van bijlage F3 en F4 in één tekstregel kan je ook lezen dat grote schepen juist wel door mogen.... Desgevraagd was RWS het daar eind 2014 mee eens. Hier het antwoord aan ons forumlid Klaas Bakker:

U heeft helemaal gelijk dat de nieuwe borden voor onduidelijkheid zorgen. Dat hadden we ons bij het opstellen van de tekst voor het onderbord niet gerealiseerd. We gaan een nieuwe tekst opstellen voor het onderbord. Vanwege levertijden van een nieuw bord is het echter niet meer haalbaar dit nog dit vaarseizoen te laten plaatsen. Daarnaast zijn we er ons van bewust dat de vaargeul door de Ramsgeul vanwege de afsluiting niet betond is, en er vlak naast de vaargeul ondieptes zitten en schepen vast kunnen lopen. We hebben er, mede doordat het vaarseizoen bijna afgelopen is, voor gekozen om de Ramsgeul toch weer af te sluiten voor alle scheepvaart. De onderborden zullen worden afgeplakt, zodat alleen het rood-wit-rode bord nog zichtbaar is. Onze oprechte excuses voor de ontstane onduidelijkheid, en voor de hinder door het weer afsluiten van de Ramsgeul. Voor het komende vaarseizoen zullen er duidelijke borden staan, en zal de vaargeul door de Ramsgeul weer toegankelijk zijn voor kleine schepen en uiteraard weer betond worden.
Tell-tales Tell-tales zijn dunne draadjes die aan beide zijden van het zeil worden bevestigd als hulpmiddel om te bepalen of de zeilen goed staan. Als de draadjes aan weerszijden recht achteruit waaien, staat het zeil goed. Ze worden vooral toegepast om hoog aan de wind een zo hoog mogelijke koers te kunnen handhaven. Wanneer de tell-tales aan loef heen en weer beginnen te fladderen is de koers te hoog en moet dus iets afgevallen worden, terwijl gefladder aan lij aangeeft dat nog verder opgeloefd kan worden.
Temperatuur
schaal
Als temperatuur alleen met een getal wordt aangegeven kan je er vanuit gaan dat graden Celsius wordt bedoeld. In oude geschriften of Engelstalige handboeken kom je echter Fahrenheit tegen en natuurlijk ook nog steeds op Engelstalige Youtube filmpjes over oventemperatuur.
Hoe reken je ook weer om? Even opfrissen:
Het vriespunt van water ligt op 0º C = 32º F
Het kookpunt van water ligt op 100º C = 212º F
Het verschil tussen vries- en kookpunt is bij Celsius dus 100 graden en bij Fahrenheit 180 graden.
Bij het omrekenen van º C naar º F vermenigvuldig je met 1,8 en telt daar 32 bij op.
Bij omrekenen van º F naar º C verminder je met 32 en deelt de rest door 1,8.
Voor de muggenzifters onder ons, jazeker, er is ook nog de absolute schaal van Kelvin, waar het nulpunt op -273,15º C ligt met een verdeling als bij Celsius. Van º C naar K dus 273 bijtellen.
Voorbeeld van notatie: 20°C = 68°F = 293K (bij Kelvin geen gradenteken).
Tender
Een tender is een scheepje dat de verbinding tussen een op stroom of rede liggend schip met de wal onderhoud.
Terminal Terminal is in de gebruikelijke betekenis de benaming voor het begin- of eindpunt van een scheep- of luchtvaartverbinding. Een terminal is echter ook het aangeperste eindstuk van een staalkabel, bijvoorbeeld rond een peerkous met een taluritklem.

 Verscheidene terminals
TESO TESO is de afkorting van Texels Eigen Stoomboot Onderneming. Het is de unieke eigensoortige naam van de veerdienst tussen Texel en Den Helder. In een advertentie uit de Texelsche Courant,bij de geboorte van de onderneming in 1907 werd de stoombootdienst ook wel Toontje Solidair genoemd, omdat het "Maatschappelijk Kapitaal" van 100.000 gulden bijeengebracht was door de Texelaars zelf in 4000 aandelen van 25 gulden, waarbij een onderaandeel van 5 gulden mogelijk was. Iedere aandeelhouder heeft slechts één stem ongeacht het aantal aandelen dat hij of zij bezit, zodat niemand de veerdienst naar eigen hand kan zetten. Bron tekst en afbeeldingen: "TESO door de jaren heen" 1984.

De "geboorte" van de stoombootdienst

De eerste eigen stoomboot "De Dageraad"
Tessarakonth
De Tessarakonth of Tessaracontores zou een gigantisch Nijlschip geweest zijn [rond 220 v.Chr] dat door 4000 roeiers werd voortbewogen. Pardon vierduizend roeiers?
TEU TEU is de aanduiding voor een standaardmaat van zeecontainers. De afkorting staat voot Twenty feet Equivalent Unit. Een container van 1 TEU is een container van 20 ft lang, om precies te zijn 6,10 m lang, 2,44 m breed en 2,59 m hoog. Er bestaan inmiddels containers van 8, 10, 20, 30, 40, 45 ft. Voor scheepvaart is de huidige meest voorkomende standaardmaat steeds vaker 2 TEU, dat is een container van 40 voet (12.20m) lang. De capaciteit van containerschepen wordt ook aangeduid in TEU. De grootste huidige [2015] containerzeeschepen hebben een capaciteit van meer dan 19.000 TEU. Denk dan aan een mammoetschip van zo'n 400m lang en 59 meter breed met een DWT van zo'n 200.000 ton. Dat is een laadvermogen van 566.000 m³. Spreek het maar uit: vijfhonderdzesenzestigduizend kubieke meter. Bijna onvoorstelbaar. Ter vergelijking: Het grootste containerbinnenschip ter wereld dat wordt ingezet op containerdiensten van Asuncion naar Paraguay en van Montevideo naar Uruguay meet 720 TEU. Dat betekent dat het gigantische binnenschip 25x aan de reis moet om zo'n grote zeeboot te lossen. In Nederland is zo'n groot binnenschip niet mogelijk. Op b.v. de Twentekanalen kan het grootste kanaalcontainerschip, de TwenteMax, 178 TEU vervoeren. Op rivieren kan koppelverband worden toegepast. Denk aan de vaart tussen Basel en de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen. Een duwvaart die vooralsnog met vier bakken niet verder gaat dan 705 TEU.
Verwant:  Capesize-schip.

10ft (1/2 teu)

20ft (1 teu)

40ft (2 teu)

4FOLD 40ft (2 teu)
Een laatste ontwikkeling is de opvouwbare container. Vier opgevouwen lege 4FOLD containers nemen net zoveel ruimte in als één traditionele. Op scheepsroutes waar relatief veel lege containers terug moeten, tot 20%, kan dat hoofdbrekens opleveren bij de belading. Er is rekenwerk nodig om onbalans te voorkomen. Het voordeel van minder in beslag genomen ruimte bij weg- en treintransport spreekt voor zich.
Bron: Holland Container Innovation
Theehut Theehut is oorspronkelijk de benaming van de opbouw vóór de stuurhut bij grotere sleepboten en dient als bemanningsverblijf. Meestal zijn er meerdere hutten in te vinden. Zie ook Theehutten of T-hutten op Binnenvaarttaal.
Thermostaat Om de motor bij verschillende belasting op bedrijfstemperatuur (80º tot 90º) te houden wordt de grootte van het koelcircuit naar behoefte verkleind/vergroot door een thermostaat. Deze bestaat uit een klep die door een krachtige veer gesloten wordt gehouden en alleen bij een door de fabriek ingestelde temperatuur open gaat. De werking kan je als volgt controleren. Verwijder de thermostaat uit het koelcircuit en kijk of hij helemaal is gesloten. Verwarm een pan met water tot ong. 70º C, doe de thermostaat er in en controleer na een paar minuten of hij nog is gesloten. Verhoog de temperatuur van het water tot boven de 90º C en controleer na ongeveer 5 minuten of de thermostaat zich nu voldoende heeft geopend (ongeveer 7mm). Als dit  niet naar behoren gebeurt is het tijd voor vervanging. Let op dat bij het terugzetten het by-pass gaatje aan de bovenkant (op 12 uur) komt. Kijk voor koelproblemen ook bij motor wordt te heet.

gesloten

geopend
Thuishaven Van oudsher is de thuishaven de plaats waar het schip en bemanning vandaan komt. In de huidige beroepsvaart echter ook de plaatsnaam van de rederij, zelfs als dat een plaats zonder haven is. Als pleziervaarder is de keuze dus vrij. Of de ligplaats van het schip, of de woonplaats van de schipper of eigenaar. Dit geldt ook voor de nationaliteitsvlag. Een ander punt is of je de naam van die thuishaven nu wel of niet op de achterkant van je schip moet voeren? Het antwoord is kort: neen! Om het aanroepen van een schip mogelijk te maken dient het wel een scheepsnaam of kenspreuk te voeren, welke aan de buitenzijde in lichte letters op een donkere achtergrond (of andersom) is aangebracht. Volgens artikel 2.02 BPR (kentekens van kleine schepen) moet tevens de naam en woonplaats van de eigenaar op een in het oog vallende plaats binnen of buiten zijn aangebracht. Omdat deze gegevens alleen van belang zijn voor het opsporen van de eigenaar bij een onbemande boot lijkt het raadzaam dit toch maar niet te opvallend te plaatsen, maar ergens in de kajuit. Overigens is het voeren van scheepsnaam en/of thuishaven op de achterzijde van het schip natuurlijk niet verboden. Als je daar gebruik van maakt, doe het dan wel op de goede manier; links de scheepsnaam rechts de thuishaven, of scheepsnaam boven, thuishaven onder. Thuishaven zonder scheepsnaam midden of rechts. In Belgie is het voeren van scheepsnaam en thuishaven op de achterzijde overigens wel verplicht en dan leesbaar op een afstand van 50 meter!
Verwant: natievlag, vlagvoering aan boord.
Tiburin Soms vind je wetenwaardigheden die niet direct met scheepvaart te maken hebben, maar toch vermeldenswaardig zijn. Het Nieuw en Volkomen Woordenboek van Konsten en Weetenschappen uit 1775 geeft bij "Tiburin" de volgende omschrijving: "Is een wreede visch, die op menschen aast en omtrent het eiland Cuba gevonden wordt. Vincentius Blanc verhaalt dat hy om een mensch magtig te worden, een schip wel 500 mylen nazwemt. Dit beverstigt hy met het voorbeeld van een Spaansche kapitein, komende van Florida. Deeze wierd van Porto-Rico van zoodanig een visch vervolgt, alwaar hy eindelyk gevangen wierd. Men vond in zyn buik het hoofd en de horens van een ram, dien de matroozen reeds voor eenige dagen over boord hadden geworpen".
Tipplaatschroef
Een tipplaatschroef is een scheepsschroef die is gebaseerd op het draagkracht-principes uit de luchtvaart. Een vliegtuigvleugel levert draagkracht doordat de druk onder de wing hoger is dan daarboven. Vervelende bijkomstigheid is echter het ontstaan van wervels aan de vleugeltip. Dit veroorzaakt energieverlies. Om de tipwervels te onderdrukken worden bij vliegtuigvleugels speciale tipplaten toegepast. Ook bij de bladen van conventionele scheepsschroeven treden sterke tipwervels op, die leiden tot energieverlies en trillingsgeluid. De bladen van een tipplaatschroef hebben geen ronde, maar min of meer afgevlakte uiteinden met daarop dwars geplaatste tipbladen die voor en achter uitsteken. Er kan volstaan worden met een iets kleinere schroefdiameter, waarbij het rendement bewezen verbetert, het schroefgeluid en trilling vermindert en zelfs de bestuurbaarheid achteruit verbetert, want de tipbladen verminderen ook het wieleffect.
Verwant: gland, klapschroef, kantelbladschroef (VSP), ruimte in schroefraam, max. belasting schroefas, schroefaslagers, slip, spoed, vetkoord
Tjalk
Het woord tjalk kan gezien worden als verzamelnaam voor oer Nederlandse platbodems met zwaarden en een gaffelgetuigde mast welke meestal in Friesland en Groningen werden gebouwd. Een vlakke, brede bodem met ronde kim, rechte vlakke zijden en flauw gebogen fraaie ronde stevens. Valt onder de noemer kromsteven. Zeer geschikt voor ondiepe wateren en hèt vrachtschip van de Zuiderzee.
Tjotter
De tjotter is een klein, op stevens gladboordig rond gebouwd open zeilvaartuig (boatsje), meestal zonder berghout, met naar verhouding grote breedte. Die breedte is noodzakelijk want de tjotter lijkt welhaast overtuigd, grote zeilen, korte gebogen gaffel. Het grootzeil is aan de gaffel gemarld (rijgsteek), maar niet aan de giek. Alleen de schoothoek zit vast aan de giek. Het roer is breed met een flinke hak. De bodem komt in meerdere uitvoeringen voor. Nagenoeg plat, gepiekt, of geheel rond gebouwd.
Tochtschuit
De naam Tocht Schuyt of Spaarndammer Visser wordt reeds in 1504 vermeld. Ook komen de benamingen togenaar en drijver voor. De naam duidt op het trekken van een net (tocht in de betekenis van trek). Nicolaes Witsen beschrijft het als een platboomd vaartuig met bun, een gebogen vallende voorsteven, ronde volle kop en een ronde vallende achtersteven.
Toerenteller Voor gebruik bij dieselmotoren zijn speciale elektronische toerentellers beschikbaar. Zo'n toerenteller wordt niet op de motor maar op het W-contact van een drie-fasen wisselstroomdynamo aangesloten. Als dat W-contact ontbreekt kan het eenvoudig en voor weinig kosten worden aangebracht door een revisiebedrijf voor startmotoren en dynamo's. Een doe-het-zelver die een draadje kan solderen doet het zelf. Vaak hoeft het dynamohuis niet eens open. Download The 12 Volt Doctor's Alternator Book en kijk op de pagina's 83 en 111. Niet de PDF-nummering, maar de eigen paginanummering.
Een toerenteller wordt geleverd met schema waardoor aansluiten een simpel klusje is. Het is wel noodzakelijk de teller te ijken a.d.h.v. een mechanische (hand)toerenteller die op de krukas van de motor gehouden wordt en meestal bij voornoemd bedrijf in bruikleen beschikbaar is. Met een stelschroefje wordt de elektronische toerenteller dan "gelijk" gezet.
Jeroen de Haan geeft een tip voor het afstellen zonder handtoerenteller. Plak twee stickers op het vliegwiel tegenover elkaar en zet de motor aan. Beschijn het vliegwiel met een TL lamp op het lichtnet (50Hz). Als de twee stickers stilstaan, draait de motor exact 1500 toeren. Met één sticker kan ook, maar die staat pas stil bij 3000 toeren.
Een toerenteller is met behoorlijke nauwkeurigheid als snelheidsmeter te gebruiken Zie kilometerraai.
Toilet Scheepstoilet, ook wel aangeduid als plee, gemak, galjoen, of de plek voor het heimelyk gevoeg. Kortom de plaats waar je walstoter of Oostenrijker (drol van een zeeman) te water wordt gelaten of waar je je bollevanger uitwringt. Zie onder-  en bovenwatertoilet, die overigens m.i.v. 2009 niet meer zijn toegestaan. Het woord toilet behoorde aanvankelijk tot deftig taalgebruik. Na de invoering in de 20e eeuw van het watercloset ontstond een contrast tussen beide woorden: een plee werkte zonder stromend water. Tegenwoordig is plee weer synoniem met wc en toilet, maar behoort het tot een platter stijlregister. "WC" komt van het Engelse "water closet" (waterkast) en "toilet" kan ook betrekking hebben op de handelingen om je te kleden en te kappen of de aanduiding voor een damesjapon, een fijn lijnwaad of zijde. 't Is maar dat je het weet. ;-)
Verwant: vuilwatertank.
Tonnage Als iemand je vraagt wat de tonnage van je schip is, zal je als antwoord het gewicht in kilo's [tonnen] geven, een getal dat tevens de waterverplaatsing aangeeft. Vooropgesteld dat je het gewicht weet is dit het juiste antwoord. In de beroepsvaart wordt tonnage echter ook anders aangegeven. Voor waterverplaatsing, draagvermogen en laadvermogen van binnenschepen en tankers geldt hetzelfde [1000 kilo is een ton], maar voor zeegaande vracht- en passagiersschepen wordt de inhoudsmaat bruto registerton gebruikt. Dat is 100 kubieke voet of 2,83m³. De netto registerton, de daadwerkelijke laadruimte, wordt volgens internationale regels vastgesteld door bepaalde "niet-verdienende" ruimte van de bruto inhoud af te trekken. Internationaal is de term deadweight tonnage (DWT) daarvoor meer gebruikelijk. Kade- en havengelden zijn daarop gebaseerd.

De brutoregisterton en de nettoregisterton werden in 1994 vervangen door bruto-tonnenmaat, gross tonnage (GT) en netto-tonnenmaat. De bruto-tonnenmaat wordt berekend met een formule waarin het scheepsvolume onder het bovendek en de ingesloten ruimtes boven het bovendek is opgenomen. Het verkregen volume in m³ wordt vermenigvuldigd met een factor (een logaritme van de m³), waarna het gevonden getal onbenoemd is (dat wil zeggen geen ton of m³).
De netto-tonnenmaat is een onbenoemd getal dat in hoofdzaak de inhoud van de laadruimtes van het schip aangeeft voor het vervoer van goederen en passagiers. Bij de berekening van de netto-tonnenmaat wordt uitgegaan van de bruto-tonnenmaat, waarbij alle ruimtes die niet voor lading worden gebruikt (zoals ruimtes bestemd voor bemanning, navigatie en voortstuwing), worden afgetrokken.

Voor binnenwater is er een uitzondering. Woonschepen en drijvende werktuigen gaan meestal per vierkante- of lengtemeter.
Verwant: TEU.

afb: 'Scheepvaart', tekening: James Alexander voor Time / Life afb: 'Scheepvaart', tekening: James Alexander voor Time / Life

Tot in de 19e eeuw werd de grootte van een schip aangegeven in lasten (inhoudsmaat) of roggelasten (gewichtsmaat) en de afmeting in voeten en duimen, waarbij nadrukkelijk werd aangegeven of het om de Amsterdamse- of Rijnlandse maat ging, want dat verschilde nogal: De Amsterdamse voet was 0,2831 meter, onderverdeeld in 11 duimen. De Rijnlandse voet (in Nederland meest gebruikt) was 0,3140 meter, onderverdeeld in 12 duimen en een enkele keer ging het om de Franse maat, een voet van 0,3333 meter. Een notatie bij scheepsverkoop was in 1815 b.v: "Een extra welbezeild Galjasschip, genaamd NEVA, kaptein Jan Bakker, lang over Steven 88 voeten, wijd binnen de huid 21 voeten 3 duimen, hol, in het ruim, 11 voeten 10 duimen, alles Amsterdamse maat". Wanneer geen maatsoort was aangegeven ging men er van uit dat het om de Rijnlandse maat ging.
Meer op WikipediA. Verwant: schippersmaten
 
Tonnen Zie betonning.
Toppenend Toppenenden of toppenants zijn lijnen die van de nokken van de ra's naar de mast lopen of de uiteinden van andere spieren of rondhouten in de gewenste stand houden. De toppenenden van ra's worden genoemd naar de ra waaraan ze zijn bevestigd. Bij grote zeilschepen waar de zware ra's gehesen en gestreken of gekaaid moesten worden werden toppenenden met takels gebruikt. Ze werden bediend door toppenantgasten.
Torenzeil
Een torenzeil is een driehoekig grootzeil zonder gaffel dat tot de top van de mast reikt. Ook wel bermudazeil of marconizeil genoemd. "Bermudazeil" (-tuig) omdat het in de 19e eeuw reeds in gebruik was op de Bermuda eilanden en "marconizeil" (-tuig) omdat de lange mast (paalmast) deed denken aan de lange zendmasten van Marconi's draadloze telegrafie. Dezelfde zeilvorm was in de 17e eeuw al in Nederland in gebruik op kubboot, gondel en Aalsmeerse punter [Me]. De bediening van het grootzeil is relatief eenvoudig met weinig lopend want en door een voorspelbaar gedrag ideaal om te leren zeilen. Uitstekend geschikt voor wedstrijdzeilen. Er kan scherper aan de wind worden gezeild dan met een gaffeltuig, daarentegen minder snel bij ruime wind. Nadeel is dat de zeilen steeds op de juiste spanning moeten staan en het strijken niet bij elke voorliggende koers even gemakkelijk gaat, want het voorlijk kan bij spanning op het zeil lelijk vast lopen. Op het plaatje een kitsgetuigd schip (twee masten) met torenzeil en kotterstag (meer dan één fok).
Touw
Touw voor lijnen of trossen. Het meest gebruikt is wantslag (rechtsom) geslagen touw, dat uit verschillende linksom in elkaar gedraaide strengen bestaat. Tegenwoordig meest drie strengen (kardelen). Voor schoten en vallen wordt liefst gevlochten touw gebruikt dat minder rek heeft en gemakkelijk door blokken loopt. Men noemt dit zweepslag en bij een tros deltatros. Gevlochten touw kan niet gesplitst worden. Vroeger bestond touw uit natuurvezels als hennep, manilla, sisal of kokos. Henneptouw heeft losse, harde en harige vezels en neemt gemakkelijk vocht op. Het zinkt snel, is zwaar en werd vaak geteerd (lapzalven) tegen vochtopname. Manillatouw wordt gemaakt van de bladvezels van de stam van de wilde banaan. Het is glad en hard, neemt weinig vocht op, maar is niet zo sterk als hennep. Sisaltouw wordt gemaakt van de vezels van de Agave; is goedkoper dan hennep of manilla en wordt als vervanging daarvoor gebruikt. Kokostouw wordt gemaakt van de vezels rond de kokosnoot, het is zeer rotbestendig en wordt gebruikt voor stootkussens, leguanen en kabelaring. In de VOC-tijd werd in Indië touw geslagen van de bastvezels van de vijgeboom (ficus). Dat "vijgertouw" had dezelfde eigenschappen als kokostouw. De verzamelnaam voor al dat touwerk was koordasie en men gebruikte namen als: kabeltouw, poorttouw, putstouw, zwabbertouw, gietouw, sjortouw, plichttouw, rakketouw, haketouw, bootstouw en "kornaat", waarmee men kleine zwaartens binnen 't schip heist [NW]. Moderne touwsoorten zijn van kunststof, zoals polyamide (nylon), polyester (tergal, vectron, dracon) of polypropyleen (toplon, danaflex, primaflex) met soms zelfs kevlar als versterking. Polyamidetouw heeft de meeste rek en is daardoor zeer geschikt als anker-, meer-, of sleeplijn. Polyestertouw heeft weinig rek en is goed bestand tegen schavielen. Polypropyleentouw drijft en heeft weinig rek en kan zelfs zo gefabriceerd worden dat het eruit ziet en aanvoelt als ouderwets henneptouw. Begin negentiger jaren kwam High Modulus Polyethylene (HMPE) op de markt. Een bekende merknaam is Dyneema. Het is 15 keer zo sterk als staaldraad, heeft een laag gewicht, een hoge slijt- en snijweerstand en is goed bestand tegen vocht, UV straling en chemicaliën.
Ledige touwen: dus noemd men aan boord van een schip die touwen, dewelke door geen blok of katrol lopen [NvW].
Verwant: touwslager(takelaar), splitsen, bindsels, knopen, kabelaring, leguaan, stootwil/schuttouw.
 
Sleeptrossen van de "N.V. Lijnbaan Straat Sunda" op weg naar de klant. Het bedrijf dat in 1837 werd opgericht stond bekend om zijn sterke hennep sleeptrossen en betrouwbaar manilla touwwerk. Na invoering van de ondernemingsvorm besloten vennootschap in 1971 werd de naam gewijzigd in "Nederlandse Touwfabriek B.V.". In 1982 viel het doek. De lijnbaan had 145 jaar dienst gedaan.
Trailer
hellingen
Zie Trailerhellingen in Nederland per plaats of vaarweg.
Transomplaat De transomplaat, ook stevenwrang, spoor, of hek- of wulfplaat genoemd, is de noodzakelijke verbinding tussen de achtersteven waar roersteven en schroefsteven samenkomen en de scheepsromp. Deze dwarsscheepse plaat is van groot belang omdat op de achterstevenconstructie grote krachten worden uitgeoefend door roeruitslag en schroef. (bovenkant plaatje) Me7.

achtersteven met roersteven, schroefsteven en transomplaat.
Trapsluis Een trapsluis is een samenvoeging (koppeling) van twee of meerdere schutsluizen waarbij de sluisdeur van de ene sluis direct toegang geeft tot de volgende. Er ontstaat dan een "trap" met twee kolken en drie deuren, of drie kolken en vier deuren enz. Het is een oude oplossing om een groot hoogteverschil te overbruggen, want vroeger was het moeilijk tot onmogelijk om een verval van meer dan vier meter te realiseren met een enkele sluis. In de nieuwe verbinding Erica - Ter Apel, de Veenvaart, met een hoogteverschil van zeven meter is gekozen voor een spaarsluis (animatie met obligaat stampmuziekje; waarom toch?) met twee meter verval en een koppelsluis met vijf meter verval in twee etappes, ook wel trapsluis of sluistrap genoemd.
Traveller Een traveller of loopring, we komen ook de naam uithalerring tegen, is een schuifbare ring met haakje om de mast, boegspriet of ander rondhout. Wordt iets op het haakje ingepikt dan kan het gehesen en geborgd worden. Een ra bijvoorbeeld. Op eenzelfde wijze kan de hals van een kluiver met de uithaler, een rondgaande lijn, op elk gewenste plek op de boegspriet worden getrokken.

traveller , loopring of uithalerring

de uithaler, een rondgaande lijn aan de traveller
Traverseren Traverseren is het oversteken van een rivier door schuin tegen de stroming in te varen en op die manier recht aan de overkant uit te komen. Een rivierpontje voor "kleine overvaarten" noemde men een traversier. Wanneer ik met vriendjes uit de zeeverkennerij in de vijftiger jaren het Wantij in Dordrecht ter hoogte van het Wantijbad overzwom keken we hoe het tij liep. Er moest schuin tegen de stroom ingezwommen worden om recht tegenover de overkant te bereiken. Mijn ontgroening bestond uit het vastbinden aan een geleidepaal van de steiger aan de Wantijhaven. Bij eb (afgaand water) kwam ik pijnlijk te hangen. Gelukkig snel losgemaakt.
Treil of trawl Treil = trek en was dus ook de benaming voor de jaaglijn van een schip. Meer bekend als het zakvormig sleepnet, dat over de zeebodem wordt gesleept om garnalen, platvis en in ondiepe wateren ook rondvis en haringachtigen te vangen. In de diepzeevisserij (pelagische visserij) wordt een zwevend treilnet gebruikt om domweg alles (behalve bodembewoners) te vangen. Zie ook: trawler en de uitdrukking met zeil en treil.
Trekschuit
Voor personenvervoer over grotere afstanden werd in de 17e en 18e eeuw met graagte gebruik gemaakt van de trekschuit. Het reizen over land met onbestrate slechte wegen in een diligence was geen lolletje. De reizigers werden op hun toch onbarmhartig door elkaar gerammeld. Bovendien waren 's winters veel wegen onbegaanbaar. Aan het eind van de achttiende eeuw gold ons trekvaartennet met jaagpaden voor personen- en goederenvervoer als het beste in Europa. Door de trekschuit werden "[...] vele onheylen ende inconvenienten voor den reysenden man te water verhoet, de passage veel korter ghemaeckt ende tot allen tijden in vries- en windigh weder gefaciliteerd". Aldus de aanhef van het besluit tot aanleg van de trekvaart en wagenweg tussen Amsterdam en Haarlem in 1631. In de eerste helft van de negentiende eeuw werd een begin gemaakt met een straatwegennet dat de voornaamste steden met elkaar verbond, Daarmee werd de postwagen, diligence en paard-en-wagen een geduchte concurrent voor de trekschuit. Er kon twee keer zo snel gereisd worden. In de provincies was men nog niet zo ver. Het reizen over land bleef daar een barre en gevaarlijke (struikrovers) onderneming.

Aan het reizen met de trekschuit hing wel een prijskaartje. Van een enkeltje Amsterdam - Rotterdam kennen we de toenmalige prijs: 1,90 gulden. Een retourtje met twee personen kwam op 7,60 gulden. Korting voor een retourtje kende men kennelijk nog niet. Het gemiddelde inkomen van een ambachtsman in die contreien was 1 gulden per dag. Van de kosten voor reizen door trekvaarten op het platteland en de verdiensten van ambachtslieden aldaar zijn geen gegevens beschikbaar. Op de trekschuit bestonden, net als later in de trein, twee klassen. De eersteklasse-passagiers zaten achterop de trekschuit in een houten hut. Wie per tweede klasse reisde, zat onder een stoffen dekzeil voorop. Pijp roken mocht, maar alleen als alle opvarenden daar geen bezwaar tegen maakten. Wie een specifieke zitplek wenste, moest wat extra betalen (één stuiver). Ook comfortabele zitkussens kosten extra geld. Een andere bijzonderheid was dat visvrouwen of ‘viswijven’, omdat ze zo stonken, twee keer zoveel moesten betalen. Vissersvrouwen reisden daarom niet vaak met dit vervoermiddel. Verder voer de trekschuit doorgaans altijd op tijd, omdat op te laat vertrekken boetes stonden. Kwamen er mensen aangerend, dan hadden ze pech.
Bron o.m: Tegen de stroom in.

Diligence's van Van Gend en Loos, twee keer zo snel als de trekschuit, maar lang niet zo comfortabel. door de slechte wegen.
Trenzen Bij dikker touw of staalkabel wordt de tussenruimte tussen de strengen opgevuld met lossig touw, waardoor de omtrek gladder wordt en een smarting of bindsel beter aangelegd kan worden.
Trimmen Trimmen is het aanpassen van zeilstand, zwaarden, mast of kiel om het schip betere vaareigenschappen te geven. Bij een motorboot gaat het meestal om het verdelen van gewicht zodat de boot niet te veel voor- of achterover ligt en resp. koplastig of stuurlastig wordt. Bij een kleine boot met buitenboordmotor treedt dit euvel vaak op als het gas wat verder wordt opengedraaid. Het is het ongewenst effect dat de spiegel omlaag getrokken wordt en de boeg omhoog komt, hetgeen versterkt wordt door de bestuurder die achterin zit. Het kan worden opgevangen door een tweede persoon uiterst voorin te laten plaats nemen. Wanneer je solo vaart heb je daar niets aan. Meestal ligt de oplossing in het simpel aanpassen (trimmen) van de motorophanging. Dit gaat niet op voor een veel te zwaar (vermogen) bemeten bb-motor aan een waterverplaatsende boot. Zo'n zware motor heeft alleen maar zin bij een boot die in plané kan komen.  Verwant ballast, trim, kortstaart of langstaart.

"stuurlastig", het staartstuk staat te schuin, de boeg komt omhoog.

trimmen door staartstuk dichterbij te brengen
Trimvlak Bij hoge snelheden heeft een waterverplaatsend schip de neiging zich aan de achterzijde in het water vast te trekken. Vooral bij een sterk geveegd onderwaterschip kan dit een probleem worden. Een redelijk werkende oplossing is het achterschip een stukje te verlengen met een plaat die ten opzichte van het vlak enigszins naar beneden loopt. De "kont" krijgt hierdoor meer lift en zal niet zo gemakkelijk naar beneden trekken. Zo'n trimvlak kan bestaan uit een enkele plaat onder water, maar kan ook dienen als bodem voor een vuilwatertank c.q. vast zwemplateau.
Trolling valve Trolling valve: ook wel genoemd trawling valve of slenterklep. Het is de mogelijkheid om de keerkoppeling traploos te laten slipppen, zodat ondanks de vaste reductie de schroefas toch op elk gewenst toerental kan draaien om bijvoorbeeld langzame manoeuvres in een jachthaven uit te voeren. Trolling geeft ook de mogelijkheid om de boot bij geringe stroming stil te laten liggen of zeer langzaam te varen, zoals dat in de trawlvisserij gebeurt (vandaar de naam). Verder behoort de inschakelklap van het koppelingsmechanisme tot het verleden.
Trompetsteek Een trompetsteek of Engelse kink is een manier om een touw in te korten. Verwant: schiemanswerk.
Tros Als een touw een omtrek heeft van niet meer dan 4cm spreekt men van een lijn.
Bij een dikkere lijn spreekt men van een tros en bij een driestrengstros van een kabel. Zulke kabels worden in kabelslag vervaardigd. D.w.z. de trossen worden in wantslag (rechtsom) geslagen en drie van die trossen worden als strengen in kabelslag (linksom) tot een kabel geslagen. Bij staalkabel kent men ook de langslag, genoemd naar ene meneer Lang die de methode invoerde waarbij trossen en kabel in dezelfde richting zijn geslagen. Hierdoor ontstaat een zeer soepele staalkabel.
Truilen Truilen is de benaming uit de Noordwesthoek van Overijssel voor het met een vaarboom vanaf de wal voortduwen van de boot aan de achterzijde. Met name punters, vlotten en bokken. Elders werd het ook wel trielen genoemd. Klik hier voor een beschrijving en afbeelding.
Trijsen Trijsen is hijsen. De trijs was b.v. het touw waarmee een blindera (het dwarshout aan de boegspriet) aan lijzijde gebrast (omhoog getrokken) kon worden om te voorkomen dat de ranok in het water komt wanneer bij de wind gezeild wordt. Met trijsen werd ook het doorhalen van een touw door een trijsblok (gatenblok zonder schijven) aangeduid.
Trijzeil Een trijzeil is een boomloos (sprietloos, giekloos gaffelloos, enfin benoem het maar) stormzeil. Dus een zeiltje zonder rondhout.
Tucht Tijdens de lange tochten vroeger was tucht aan boord een noodzaak. Zie straffen aan boord.
Tuigage Tuigage of takelage; verzamelnaam uit de zeiltijd, waaronder alles wordt verstaan dat nodig is om het schip op windkracht te kunnen varen. De rondhouten, het staande en lopende want en de zeilen. Staand want: de ondersteuning van de mast. Onder rondhout wordt verstaan de mast, giek, gaffel, boegspriet en vroeger bij handelsschepen de laadbomen.
Bij tuigage worden twee hoofdvormen onderscheiden en een combinatievorm.
Vierkant- of dwarsscheeps getuigd, uitsluitend ra- of vierkante zeilen, b.v. volschepen.
Langsscheepsgetuigd, uitsluitend snij- of langsscheepse zeilen, b.v. schoeners en moderne zeiljachten met cattuig (één zeil), sloeptuig (grootzeil en fok), kottertuig (grootzeil met meerdere voorzeilen) en kits- of yawltuig (twee masten),
Langs- en dwarsscheepsgetuigd, een combinatie van snij- en razeilen, b.v. barken, brikken en topzeilschoeners.
Voor het herkennen en benoemen van klassieke scheepstuigages en van de belangrijkste onderdelen van hun tuig is een prachtig systematische overzicht beschikbaar, dat door AAdC werd vervaardigd en/of klik op een van de volgende links voor de zeilbenamingen van een: brik(binnenvaart)klipper of viermastbark en het rondhout- en tuigplan van een driemaster of
zeilvoering en benamingen van klassieke tuigage.
Tuigketting Een tuigketting is een ketting met bijna ronde schakels die gemakkelijk door een blok loopt. Werd o.a. gebruikt bij kettingbesturing, maar in de zeiltijd vooral als vervanging van lopend touwwerk (b.v. schoten en draairepen) op plekken die sterk aan slijtage onderhevig waren. Vandaar de toevoeging "tuig"."Verwant: damketting.
Tuindersvlet
Tuindersvletten zijn elegante schuitjes van 5 tot 12 meter lang die in gebruik waren voor het vervoer van groenten en vee in waterige gebieden. Eerst van hout gemaakt en later van geklinknageld staal, weer later gelast. De karakteristieke kleurstelling is zwart van buiten en van binnen, een rode rand om de hele boot en groene vlonders.
Turfschip
Turf werd natuurlijk met elk soort open vracht- of beurtscheepje vervoerd. Maar het "echte" turfschip was een vrachtscheepje met strijkbare mast en een onbewegerd ruim en voerde meestal een emmerzeil en stagfok, soms bij een tweemaster een reezeil of breefok (rechthoekig zeil aan een ra bij de fokkemast).
Turretdek
Eind 19e en begin 20e eeuw werden er stoomschepen gebouwd met een zogenaamd turretdek. De ongebruikelijk sterk naar binnen gebogen romp boven de waterlijn gaf een smaller dek wat bij de toenmalige tonnage-meetregels  voordeel opleverde bij het betalen van (Suez)kanaaltol. De bovenbouw bestond uit ronde turrets (torentjes) die deden denken aan geschutskoepels op oorlogsschepen.
Twaalfden
In de scheepsbouw was het gebruikelijk de bouw tot de tewaterlating in twaalf fasen (twaalfden van aanbouw) te verdelen. De werkzaamheden van de 1e t/m de 12e van de twaalf fasen waren doorgaans nauwkeurig omschreven en na gereedkomen van een fase was het de bedoeling dat telkens een twaalfde deel van de aanneemsom werd betaald, waarbij de laatste drie in één keer.
Twinrigging Twinrigvisserij is een pas in 1983 door Deense vissers ontwikkelde vorm van visserij. De Nederlandse belangstelling voor deze zomerse visserij is uiterst pril en ondergaat sinds 1999 een sterke ontwikkeling. Het zijn vooral de eigenaren van Eurokotters en grote boomkorkotters die deze vorm van vissen met twee (twin) sleepnetten omarmen. Er kan volstaan worden met veel minder motorvermogen, dus minder brandstof en de vangst is schoner en minder beschadigd. De betere kwaliteit vis levert bovendien meer op.
Tij Zie getij- of getijdewater.

 

  A     B     C     D     E     F     G     H     I     J     K     L     M     N     O     P     Q     R     S     T     U     V     W     X     Y     Z  

Heel graag op- of aanmerkingen
.

Op alle materiaal (layout, tekst en afbeeldingen) rust het auteursrecht van schipper Cees e.a.
Overname van artikelen of delen daarvan is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming.

Mocht je ondanks alle in acht genomen zorgvuldigheid menen rechten te kunnen ontlenen
aan in deze pagina gebruikt materiaal, laat de schipper dat dan zo spoedig mogelijk weten.

verantwoording