|
en |
|
|
Easyflow roer |
Machinefabriek
De Waal uit Werkendam heeft een dubbelroer ontwikkeld dat bij sommige
binnenvaartschepen een brandstofbesparing van meer dan 10% kan opleveren.
Het
Easyflow roer (gedeponeerd handelsmerk) lijkt het "Ei van Columbus". Een traditioneel roer is midden achter de
schroef geplaatst en het schroefwater gaat in de nulstand in gelijke mate
aan beide zijden van het roer langs, maar ondervindt daarbij weerstand welke
ten koste gaat van de voortstuwing. Het Easyflow roer bestaat uit twee
slanke roerbladen die aan weerszijde van de schroef zijn geplaatst waardoor
het schroefwater onbelemmerd stuwkracht levert omdat het alleen langs de
binnenkant van de roeren stroomt (zagen we heus
al eerder) maar
nu bovendien door de onder- en bovenplaten minder gemakkelijk naar boven en
beneden ontsnapt. Bij dezelfde snelheid levert dat brandstofbesparing
op. Wanneer het schip een scherpe spiegel
heeft, waardoor toch stuwkracht naar boven ontsnapt kan het tandem zoals op het
plaatje aan de bovenzijde
worden voorzien van een meebewegende trimplaat. Verwant: uit koers, balansroer, schillingroer, propulsieroer, vissend roer, vissermanroer en vuistregel roerwerking. |
| Eb | Zie getijwater. |
| Ebdeur | Een ebdeur is een sluisdeur in getijdegebied om het binnenwater te keren, zodat niet teveel lozing van boezemwater ontstaat. Wanneer de waterstand buiten de sluis hoger wordt dan in de afgesloten boezem wordt een vloeddeur in werking gesteld. |
| Eddystone |
Eddystone Rocks is bekend vanwege de
vuurtoren Eddystone Lighthouse. Deze grijze toren van 40 meter hoog
met rode galerij is een van de meest bekende bakens ter wereld. De Eddystone
Rocks, is een door de zee overspoelde en door erosie aangetaste rotsgroep
die zich zo'n 20 kilometer ten zuiden en iets ten westen van de in het
graafschap Devon gelegen havenstad Plymouth bevindt. De eerste houten
vuurtoren (1) aan die gevaarlijke rotsachtige zuidkust van Engeland werd in 1698
op de Eddystone rotsen gebouwd. Toen nog niet overspoeld. De toren verdween
tijdens een hevige storm in 1703 in de golven. Daarna werden in 1708 (2) in
1755 door brand verwoest en in 1882 (3) nieuwe vuurtorens gebouwd. De laatste
bestaat nog steeds en is inmiddels voorzien van een helikopterplatform.
|
| Ee | De welhaast niet korter kunnende benaming voor een natuurlijke waterloop. Friesland: Ee; Drente: Aa of Ae; Noord-Holland [West-Friesland]: Die, Di'e, D'ij, het IJe, IJ of Y; Brabant: Aa. |
Eemspunt |
De Eemspunt was een binnenschip dat eertijds op de rivier Eems, maar ook in Overijssel en Drente in gebruik was. Omdat ze vooral in Haren aan de Eems werden gebouwd werd ook de benaming Harense punt gebruikt. |
| Eisen | Als een touw of lijn strak, of te strak staat "eist" het. Ook een anker kan "eisen". |
| El |
De el is een oude lengtemaat, die in Nederland lokaal varieerde van 58,7 cm tot 70,1 cm
en was net als de duim en voet gebaseerd op een lichaamsdeel. In de
Statenbijbel wordt cubitus (Romeins voor onderarm, elleboog) één-op-één vertaald naar
de Nederlandse el, terwijl historici hebben uitgemaakt dat de cubitus
communis (gemeene elle) plaatsgebonden varieerde van 37 tot 64 cm. Maar je
had ook de cubitus sacer (priesterlijke elle) die twee keer zo lang was, de
cubitus regis (koninklijke elle) die drie vingers langer was en de cubitus
geometricus (landmeters elle) die zelfs zes keer zo lang was. De
Statenbijbel vertaling geeft
de Ark van Noach zelfs uitgaand van de cubitus
communis (gemeene elle) nogal onwaarschijnlijke proporties.
De lengte van driehonderd ellen zou variëren van 176 tot 210 meter en
de breedte van vijftig ellen van 29 tot 35 meter. Verder kan de maat na 1820 nog meer verwarring opleveren want toen was er
sprake van een "nieuwe el". Na invoering van het metriek stelsel door de Fransen wilde men
toch graag de oude benaming gebruiken. De meter (100 cm) werd daarom een tijdje
el genoemd. Verwant: schippers maatlat en herleiding oude maten en gewichten.
|
| Elektriciteit |
Bij elektriciteit
hebben we te maken met ampères, volts, watts en ohms, zo genoemd naar de vier
wetenschappers uit de 19e eeuw die ieder een eigen ontdekking op het gebied van
elektriciteit deden. De Fransman Ampère gaf zijn naam aan stroomsterkte, de Italiaan Volta aan spanning,
de Duitser Ohm aan weerstand en de Engelsman Watt aan vermogen. Om deze vier begrippen inzichtelijker te maken voor mensen die er echt niets van af weten kunnen we elektrische stroom vergelijken met een waterleidingnet. Toegegeven: het is een krakkemikkige vergelijking, maar toch... In ons boordnet stellen we dat als volgt voor: - De accu is het voorraadvat. Vergelijk het met een watervat of watertoren. - De bedrading is de waterleiding, met dit verschil dat elektriciteit een retourleiding (potentiaalverschil) nodig heeft om te kunnen stromen. - De schakelaars zijn de afsluiters. - De stopcontacten (wandcontactdozen) zijn aftappunten - De dynamo (alternator of acculader) is de pomp die het voorraadvat vult en daarmee op druk brengt. - De zekering is de waterkering die bij een te sterke doorstroomsnelheid (te veel verbruik of kortsluiting) de stroom sluit. De druk (spanning) in voorraadvat en leidingen (accu en bedrading) wordt uitgedrukt in volt, afgekort als V. Hoe voller het vat hoe meer druk. De doorstroomsnelheid bij geopende kraan (stroomsterkte) wordt uitgedrukt in ampère, afgekort als A. Als deze te hoog wordt sluit de waterkering, De zekering. Het debiet, de hoeveelheid die het vat (accu) per uur kan leveren (capaciteit) wordt uitgedrukt in ampère per uur, afgekort als Ah. Het opgenomen vermogen van apparatuur wordt uitgedrukt in watt, afgekort als W. Het afgegeven vermogen van b.v. een alternator of generator wordt uitgedrukt in voltampère, afgekort als VA (volt x ampère = watt). De weerstand in leidingen wordt uitgedrukt in ohm, aangeduid met de hoofdletter omega, de 24e en laatste letter uit het Griekse alfabet. Naarmate de druk (voltage) tijdens vullen van het vat toeneemt, zal de vulsnelheid (stroomsterkte) van dynamo of acculader afnemen. Verder zal duidelijk zijn dat bij apparaten met groot verbruik (watt) de druk (voltage) in het leeglopend vat snel zal afnemen. Wanneer die spanning daalt tot beneden 11,7 volt is de accu leeg en dient direct opgeladen te worden. Een lege accu is niet bevordelijk voor levensduur en capaciteit. Verder geldt hoe dikker en korter de leiding, hoe minder weerstand. Bij te dunne bedrading zal naast spanningsverlies ook warmteontwikkeling en dus brandgevaar ontstaan. We onderscheiden twee soorten stroom: gelijkstroom en wisselstroom. Gelijkstroom (DC = direct current): de stroom vloeit steeds dezelfde kant uit. Wisselstroom (AC = alternate current): de stroom wisselt vele malen per seconde van richting; de wisselfrequentie wordt uitgedrukt in "Herz". Ons boordnet is 12 of 24 volt gelijkstroom. Ons thuisnet is 230 volt wisselstroom met een frequentie van 50 Herz. Hoe hoger de wisselfrequentie, hoe kleiner de transformatoren en hoe goedkoper het transport over het hoogspanningsnet. Waarom dan toch deze relatief lage frequentie van 50 Herz? Dat komt omdat het ijzer van de generatoren van de eerste energiecentrales slechts bestand was tegen een rotatiesnelheid van 3000 toeren per minuut, hetgeen 50 toeren per seconde is. Tot slot twee basisformules voor de rekenaars: |
| Elektrisch varen
|
Alles
over elektrisch varen (elektrovaren) vind je op de site van Evin. Evin staat voor "Elektrisch Varen in Nederland". Erg
handig is de pagina met een rekenvoorbeeld voor de benodigde stuwkracht van de elektromotor,
waarbij rekening wordt gehouden met het totaal gewicht van de boot (waterverplaatsing
incl. passagiers, bagage, accu's, motor, etc.), de stroomlijn van de romp, de opbouw
(windgevoeligheid) en het vaargebied. Omdat externe links nogal eens verdwijnen zijn de
belangrijkste gegevens ook hier
te vinden. Inderdaad is de link in 2017 verdwenen. Evin heeft het
over stuwkracht in Lbs. Niet zo handig. Een artikel uit Spiegel der
Zeilvaart (nr 7 - 2017) heeft het over vermogens in kW. Heel wat handiger.
Er wordt gelukkig wel verteld dat de tabel met alleen bootgewicht en lengte
slechts
"enig"
houvast biedt, maar niet meer dan dat.
Zie ook het eerste elektrisch aangedreven vrachtschip in Nederland |
| Elementen | Bij
metaallegeringen op basis van staal, koper of aluminium worden meerdere chemische
elementen gebruikt. Hieronder als wetenswaardigheid een opsomming met voornaamste
kenmerken van elementen die gebruitkt worden in de scheepsbouw:
|
| Emmerzeil
|
|
| Energie | Kijk voor de energievoorziening aan boord bij: accu, acculader, boordnet, dynamo, omvormer en zonnepaneel. |
| ENI-nummer | European Number of Identification. Het ENI-nummer is een uniek 8-cijferig identificatienummer voor schepen in de binnenvaart als opvolger van het 7-cijferige Europanummer. Lees daar meer. |
| Engels stuurwerk | Een eertijds door de Engelse firma Johan Hastie & Co. ingenieus ontwikkelde overbrenging waarbij een as met zowel een linkse als een rechtse wormdraad de draaiverbinding vormt tussen het stuurwiel en de roerkoning. Een systeem dat weinig of geen speling kent. Over de tandwielkast aan het stuurwiel werd een overkapping aangebracht met bij de grote barken en clippers aan de andere zijde vaak een tweede stuurwiel voor de blindeman. Dit geheel van kap en wielen leek sterk op een bakkerswagen of broodwagen (handkar). De overkapping heette dus al snel bakkerswagen of broodwagen, ook bij één stuurwiel. |
| Enkelen | Een varende sleepboot zonder sleep is een enkeling en dus aan het "enkelen". Een meer gebruikelijke benaming is varen met de "losse boot". Het overgaan van dubbele meertrossen naar een beperkt aantal, zodat men sneller kan ontmeren, heet ook "enkelen". |
| Enkhuizer
boot |
De Enkhuizer boot was een vracht- en vissersscheepje van ongeveer 60 last, sterk gelijkend op een grote buis, maar met aangepast tuig met marszeil en boegspriet. |
| ENTOS |
|
| Equipage | Equipage is in de koopvaardij een duiding voor de gehele bemanning incl. de commandant. Bij de marine ligt dat anders en maakt men onderscheid tussen etat-major (officieren en adelborsten, uitgezonderd commandant) en equipage (onderofficieren en manschappen). |
| Ergonomie | Zie zelfbouw voor ergonomische maatcriteria bij bouw of verbouw van je schip. |
| Ertstanker |
Ertstanker lijkt een vreemde naam. Erts is droge lading en een tanker
vervoert vloeistof. Toch is het samengesteld concept lange tijd in gebruik
geweest. Op de heenreis ijzererts voor b.v. Pakistan en op de terugreis olie
uit de Perzische Golf. De eerste ertstanker Naess Norseman kwam in 1965 in de vaart dankzij
de Noorse reder Erling Dekke. Het schip had een lengte van 250 meter en een
grosstonnage van 37.965. Het concept kreeg navolging. Wereldwijd zijn een
paar honderd van die "Ore-Bulk-Oil" schepen gebouwd vooral begin zeventiger jaren tijdens de
oliecrisis. In de praktijk bleken er toch teveel nadelen aan te kleven. De
ertstankers vergden meer onderhoud en als het schip in de haven moest
omschakelen van natte naar droge lading kostte die ombouw veel dure uren aan
personeel en havengeld.
Bron o.m.: weekblad Schuttevaer. |
| Estuaire vaart |
Estuaire schepen zijn versterkte en voor kustvaart aangepaste binnenschepen die ingezet worden
bij de overzeese verbinding tussen Vlaamse zeehavens en de monding
van de Westerschelde. De Belgische kanalen tussen de havens zijn niet
geschikt voor hedendaagse grote (container)
binnenvaart. (Estuarium is Latijn voor een wijde riviermond, waarin eb en vloed zich ver landinwaarts doen gelden en een vrije overgang vormt tussen zoet- en zout water.) Verwant: binnen-buitenvaart, cartonexport, kruiplijnvaart. |
| Etat-major |
Etat-Major is de benaming voor de gezamenlijke officieren en adelborsten
uitgezonderd de commandant van een oorlogsschip. De bemanning beneden de
rang van officier heet equipage. Dat behelst dus onderofficieren en
manschappen. De oudste onderofficier is de Chef d'Equipage, maar werd
door de manschappen meestal anders genoemd. Verwant: equipage van een korvet begin 19e eeuw. |
| Etiquette | Traditionele
vaaretiquette, ook wel jachtetiquette genoemd ofwel geen "ikke,
ikke
en de rest kan stikke". - Maak geen lawaai, geen harde muziek, geen "fluisterstille" generator en geen zoevende windmolen. - Voorkom in jachthavens het hinderlijk klapperen van vallen tegen de aluminium mast. Gebruik b.v. een zaling val vastzetter. - Veroorzaak geen overbodige golfslag bij gemeerde schepen en roeiboten [BPR 6.20]. - Wacht bij drukke sluizen netjes op je beurt. - Vaar bij een wachtsteiger altijd helemaal naar voren en/of sluit goed aan. - Vaar in een sluis altijd helemaal naar voren en/of sluit goed aan. - Aanwijzingen van een sluis- of havenmeester worden zonder discussie opgevolgd. - In de sluis wordt de motor afgezet om hinder door uitlaatgassen te voorkomen. - Vraag voor dubbelliggen (langszijde komen) altijd toestemming, hoewel het volgens BPR 7.09 moet worden gedoogd. - Onderling daadwerkelijk hulpbetoon (sleepje) is evenals groeten een traditie. - Zorg voor een correcte vlagvoering. |
| Europanummer
|
Het Europanummer was een uniek
7-cijferig scheepsnummer (kenteken) voor de beroepsvaart dat tot april 2007
in gebruik was. De eerste twee cijfers
gaven het land en de plaats van teboekstelling aan. Daarna een volgnummer. Het
scheepsidentificatienummer wordt o.a. gebruikt in het
Informatie- & Volgsysteem voor de Scheepvaart [IVS]. De oude nummering was als volgt:
|
EV
|
Op 5 mei 1933 werd de "Wet, houdende tijdelijke maatregelen ter
bevordering van eene zooveel mogelijke Evenredige Vrachtverdeling in de
binnenvaart", kortweg Evenredige Vrachtverdeling (EV) van kracht. De
wilde vaart werd geregeld door de overheid. Het ingrijpen was in de
crisisjaren noodzakelijk, want de vrije markteconomie hield in, dat
schippers tegen elkaar werden uitgespeeld.
De zogeheten kroegbevrachting nam
ontoelaatbare vormen aan. Wie een deel van zijn vrachtprijs omzette in drank
of andere geneugten voor de bevrachter, meestal de kroegbaas, die ook
schippersknechts en zeevolk verhuurde, bleef tegen hongerbeloning aan de
slag. Wie deze corrupte handelswijze weigerde, was gedwongen weken of zelfs
maanden "op de beurs te lopen".
Eind 1969 komt een voorstel om de EV af te schaffen. Nadat de schipperij behandeling jaren kon tegenhouden
kwam het in 1975 door het
Actiecomité tot behoud van de Evenredige Vrachtverdeling tot blokkades van
belangrijke vaarwegen, waarna de tweede kamer koos voor behoud van de EV.
De tijdelijke maatregelen uit 1933 duurde uiteindelijk met
herzieningen 67 jaar tot 1 jan 2000. Zie binnenvaarttaal voor meer. Bron: "Blokkade Augustus '75: varen blijft noodzakelijk", Karel Kersten.
|
| Ever |
De ever was een klein platbodemd vaartuig voor kustvaart en binnenwateren van Duitste origine (envare), maar vroeger ook veel gebruikt in de Nederlanden. Hoewel de ever door de eeuwen heen een platbodem bleef met steeds andere tuigages en later ronde kimmen, werd de type-aanduiding vanaf de 19e eeuw meer en meer een herkomst- (veel onder Deense vlag) en vaargebiedaanduiding. Dat vaargebied betrof hoofdzakelijk de omgeving van Hamburg, de Oostzee en de Elbe. |
| Expansievat | In de machinekamer vinden we bij oudere motoren met een gesloten koelsysteem op het hoogste punt een expansievat. Over het algemeen is dat gewoon een doos of fles met ventilerende schroefdop, waar drukverhoging van de koelvloeistof bij hard werkende motor wordt opgevangen. Maak dus niet de onnozele fout je expansievaatje af te vullen met koelvloeistof. Het zal dan geheid gaan overlopen en bij een kleine luchtopening zelfs gaan spuiten. |
| Ezelshoofd | De verbindingssteun tussen mast en steng of volgende steng. Een constructie die rond 1570 door Wouter Krijnsz uit Enkhuizen werd uitgevonden. Zie steng en boegspriet. |
  |
Heel graag op- of aanmerkingen. |
Op alle materiaal
(layout, tekst en afbeeldingen) rust het auteursrecht van schipper Cees e.a.
Overname van artikelen of delen daarvan is slechts geoorloofd na schriftelijke
toestemming.
Mocht je ondanks
alle in acht genomen zorgvuldigheid menen rechten te kunnen ontlenen
aan in deze pagina gebruikt materiaal, laat de schipper dat dan zo spoedig mogelijk weten.